Lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte
Okres początku lat sześćdziesiątych był okresem w którym rola fizyki stawała się znacząca zarówno w dydaktyce wydziałów technicznych jak i badaniach naukowych.
Rys 23. Prof. Szczepan Szczeniowski
Rozumiał to dobrze prof. Szczepan Szczeniowski - kierownik jednej z czterech katedr rozrzuconych po różnych wydziałach uczelni - i głównie dzięki jego staraniom 1 września 1965 roku powstał Międzywydziałowy Instytut Fizyki Politechniki Warszawskiej. Pierwszym jego dyrektorem zostaje profesor Szczeniowski. Tak pisze o nim jeden z najbliższych współpracowników, prof. J. Kociński:
Profesor dr hab. Szczepan Szczeniowski, (26.12.1898 - 18.02.1979) doktoryzował się w 1926 roku w dziedzinie fizyki doświadczalnej na Uniwersytecie Warszawskim, pod kierunkiem prof. Stefana Pieńkowskiego. Habilitował się w 1930 roku w dziedzinie fizyki teoretycznej również na Uniwersytecie Warszawskim. Profesor fizyki kolejno na uniwersytetach: im. Jana Kazimierza we Lwowie, im. Stefana Batorego w Wilnie, im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz na Politechnice Warszawskiej. Twórca polskiej szkoły naukowej w dziedzinie ferromagnetyzmu. Członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk. Doktor honoris causa Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Przez szereg lat był przewodniczącym zespołu kierującego badaniami naukowymi w dziedzinie ferromagnetyzmu w krajach wschodniej Europy. Promotor czterdziestu trzech doktorów z dziedzin: fizyka ciała stałego, analiza strukturalna i optyka. Jeszcze za jego życia siedmiu spośród nich habilitowało się, a sześciu uzyskało tytuł naukowy profesora fizyki. Recenzował ponad dwieście sześćdziesiąt rozpraw doktorskich i habilitacyjnych. Autor sześciotomowego podręcznika akademickiego "Fizyka doświadczalna", który służył większości fizyków polskich powojennej generacji i rzeszy studentów politechnik. W latach 1937-1939 naczelny redaktor czasopisma "Acta Physica Polonica". W roku 1949 zainicjował czasopismo "Postępy Fizyki", którego był pierwszym redaktorem. Organizator i od 1965 roku pierwszy dyrektor Instytutu Fizyki Politechniki Warszawskiej. Uczony o wszechstronnych zainteresowaniach, obejmujących wraz z fizyką historię, literaturę i w ogólności różnorodne aspekty kultury, w której pierwsze miejsce przyznawał naukom ścisłym. Zawsze znajdował czas dla każdego, kto prosił go o radę lub pomoc. Odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
Całkowite przejęcie procesu dydaktycznego przez Instytut nastąpiło dopiero w 1970 roku, kiedy zlikwidowano katedry i włączono w skład Instytutu wszystkich pracowników. Instytut stał się wtedy dużą jednostką pozawydziałową skupiającą około 180 pracowników. W tym okresie prowadzono badania naukowe, głównie kontynuując zagadnienia leżące w profilu zainteresowań dawnych katedr. Podejmowano też działalność zleconą dotyczącą zagadnień fizyczno-technicznych w ramach umów.
W połowie lat siedemdziesiątych Instytut Fizyki był już jednostką o przejrzystej, poprawnie działającej strukturze organizacyjnej zatrudniającej ponad 200 osób, w tym 3 profesorów i 11 docentów. Wartość prac umownych wynosiła około 20 mln zł. Ogólny profil badań naukowych Instytutu obejmował problemy fizyki związanej w dużym stopniu z techniką, a więc sposoby stosowania metod fizyki, bazy aparaturowej fizyki i rezultatów badań fizycznych w technice, przemyśle i różnych dziedzinach nauki oraz zespół metod i aparatury technicznej stosowanych do rozwiązywania zagadnień w fizyce. Głównie zajmowano się badaniami właściwości fizycznych materiałów w różnych warunkach zewnętrznych oraz badaniami struktury materii. Reprezentowane były takie działy jak fizyka wysokich ciśnień, fizyka ciała stałego, akustyka i ultradźwięki, optyka kwantowa, ferroelektryki i ferromagnetyki, półprzewodniki organiczne i amorficzne, jądro atomowe i cząstki elementarne, ciekłe kryształy, właściwości termiczne materiałów. W okresie, kiedy dyrektorem Instytutu był prof. Zbigniew Strugalski, było 5 zakładów dydaktycznych obsługujących odpowiednie wydziały, a działalność naukowa ujęta była organizacyjnie w 9 zakładach naukowych.:
- Problemów Mechaniki (kier. doc. Roland Wiśniewski)
- Fizyki Ciała Stałego (kier. doc. Wojciech Jabłoński)
- Akustyki i Ultradźwięków (kier. doc. Czesław Wachtl)
- Optyki Kwantowej (kier. doc. Jan Petykiewicz)
- Półprzewodników Amorficznych i Organicznych (kier. prof. Bogna Klarner)
- Optyki Atomowej i Molekularnej (kier. dr Zenon Tomczak)
- Problemów Fizyki Współczesnej (kier. doc. Włodzimierz Zych)
- Fizyki Jadra Atomowego i CzÄ…stek Elementarnych (kier. prof. Z. Strugalski)
- Problemów Dydaktyki (kier. dr Witold Kruczek)
W końcu lat sześćdziesiątych żywa stała się sprawa uruchomienia w Politechnice Warszawskiej studiów w zakresie tzw. fizyki technicznej.
Idea kształcenia "fizyków technicznych" w ramach zorganizowanego wydziału sięga okresu przedwojennego i podana była w 1932 roku przez profesora Mieczysława Wolfkego na VI Zjeździe Fizyków Polskich w Warszawie. Oto fragment tego odczytu:
Dla zrealizowania powyżej naszkicowanych postulatów należy przede wszystkim pomyśleć o kształceniu i przygotowaniu poważnych pracowników w dziedzinie fizyki technicznej. Dotychczas nie mamy w Polsce ani jednego wydziału fizyki technicznej. W politechnice Lwowskiej są zaczątki takiego kierunku kształcenia na Wydziale Ogólnym, a w politechnice Warszawskiej na Wydziale Elektrycznym, gdzie wykonywane są prace dyplomowe i doktorskie z dziedziny fizyki technicznej... Wszystko to jest niewystarczające i należałoby dążyć do utworzenia przynajmniej Sekcji Fizyki Technicznej na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej. Z różnych względów kształcenie fizyków technicznych powinno odbywać się w stolicy, gdzie kontakt ze sferami zainteresowanymi jest łatwiejszy. Program takiej sekcji musiałby być dostosowany do potrzeb naszego Państwa i mógłby się częściowo wzorować na programach politechnik zagranicznych. Należałoby również obudzić zainteresowanie temi sprawami przemysłu i szerszych warstw techników i fizyków. W tym celu byłoby bardzo pożądane utworzenie polskiego towarzystwa fizyki technicznej lub na początek w łonie Polskiego Towarzystwa Fizycznego - sekcji fizyki technicznej. Bardzo ważnym czynnikiem do pomyślnego rozwoju nowej gałęzi wiedzy jest możność publikowania prac w centralnym organie własnym. W tym względzie przypuszczam, że będzie można w porozumieniu z redakcją naszych "Acta Physica Polonica" utworzyć dodatek poświęcony pracom z dziedziny fizyki technicznej. Wszystkie powyżej wymienione projekty mają ten jedyny wspólny cel - stworzenie u nas nowej dziedziny pracy twórczej dla techniki, opartej na silnych podstawach naukowych fizyki czystej, w myśl zasady: pozostańmy fizykami, a pracujmy dla techniki.
Do idei tej wrócił jako dyrektor Instytutu Fizyki profesor Szczeniowski, propagując ją na wyższych szczeblach władz szkolnictwa wyższego i przygotowując grunt na terenie Politechniki do realizacji tego pomysłu. Dalej angażowali się w tę sprawę następni dyrektorzy Instytutu - profesor B. Karczewski i profesor Z. Strugalski.
W roku 1973 istniejące przy Wydziale Elektroniki Studium Matematyczno-Techniczne przekształciło się w Studium Podstawowych Problemów Techniki i zawierało trzy specjalności: matematykę stosowaną, fizykę techniczną i mechanikę stosowaną. Opracowano wówczas i wdrożono nowe plany studiów, programy nauczania oraz ustalono rodzaj i wymiar praktyk, wykorzystując dotychczasowe doświadczenia. Komisja ministerialna koordynowała prace nad programami pierwszych lat studiów, (przew. Komisji ds. Fizyki był profesor J. Massalski, członkiem z Instytutu Fizyki PW był docent W. Zych), programy lat starszych były opracowywane w ramach poszczególnych uczelni. W roku akademickim 1973/74 zostali przyjęci na specjalność Fizyka Techniczna pierwsi studenci (25 osób). 1 października 1974 roku Studium Podstawowych Problemów Techniki uzyskało uprawnienia Wydziału. Kierownikiem został prof. dr hab. Tadeusz Traczyk, zastępcą ds. studiów matematycznych - doc. dr hab. Henryk Adamczyk, ds. studiów fizycznych - doc. dr hab. Włodzimierz Zych.
Zatwierdzone przez Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego i Techniki programy zawierały cztery specjalności: Fizykę Ciała Stałego, Optykę, Fizykę Jądrową, Fizykę Cieczy i Gazów, a do realizacji przekazano Fizykę Ciała Stałego i Optykę.
W lutym 1975 roku Rektor Politechniki Warszawskiej po podjęciu decyzji o organizacji nowego wydziału powołał zespół celem przygotowania "Założeń do programu zadań i rozwoju Instytutu Matematyki, Fizyki oraz Studium Podstawowych Problemów Techniki w Politechnice Warszawskiej do roku 1990" (z Instytutu Fizyki członkami zespołu byli docent R. Wiśniewski i W. Zych), jako części ogólnouczelnianego dokumentu pt. "Założenia do programu rozwoju Politechniki Warszawskiej w Warszawie do roku 1990". Miał to być dokument stanowiący podstawę działalności Wydziału i Instytutów na dalsze lata, z uwzględnieniem zadań związanych z kształceniem fizyków i matematyków.
